در پهنه‌ی تحولات شگرف عصر اطلاعات که دانش و نوآوری همچون شریان‌های حیاتی در کالبد اقتصاد نوین جریان دارند حفاظت از دستاوردهای ذهنی و ابداعات فکری نقشی بی‌بدیل ایفا می‌کند. آذربایجان شرقی این نگین فیروزه‌ای ایران‌زمین با پیشینه‌ای غنی در هنر و صنعت و با تکیه بر استعدادهای جوان و خلاق در مسیر توسعه‌ی صنعت طراحی وب گام‌های استواری برداشته است. اما این شکوفایی و بالندگی بدون بستری امن و مطمئن برای صیانت از حقوق پدیدآورندگان و نوآوران نمی‌تواند به ثمر نشیند.
در این میان حقوق مالکیت فکری به عنوان مجموعه‌ای از قوانین و مقررات با هدف حمایت از آثار و اختراعات ذهنی نقش حیاتی در تشویق نوآوری ارتقای کیفیت محصولات و خدمات و ایجاد فضایی رقابتی و سالم در بازار ایفا می‌کند. این حقوق به پدیدآورندگان این امکان را می‌دهد تا از ثمرات تلاش‌های خود بهره‌مند شده و انگیزه لازم برای ادامه مسیر خلاقیت و نوآوری را داشته باشند.
در قلب تپنده‌ی آذربایجان شرقی جایی که تبریز با تاریخ کهن و فرهنگ غنی‌اش مهد پرورش هنرمندان و صنعتگران بوده است صنعت طراحی وب نیز به سرعت در حال رشد و توسعه است. شرکت‌های نوپا و استارت‌آپ‌های جوان با ایده‌های خلاقانه و بهره‌گیری از دانش روز در این عرصه به فعالیت مشغولند و نقش مهمی در ارتقای سطح کیفی خدمات آنلاین و توسعه‌ی اقتصاد دیجیتال استان ایفا می‌کنند.
اما متاسفانه آگاهی از حقوق مالکیت فکری در میان فعالان این صنعت به‌ویژه طراحان وب هنوز در سطح مطلوبی قرار ندارد. بسیاری از طراحان به دلیل ناآشنایی با قوانین و مقررات مربوطه از حقوق خود آگاه نیستند و در نتیجه آثارشان در معرض سوءاستفاده و کپی‌برداری قرار می‌گیرد. این امر نه تنها به ضرر طراحان و شرکت‌های طراحی وب تمام می‌شود بلکه به طور کلی مانعی بر سر راه توسعه‌ی نوآوری و خلاقیت در این صنعت خواهد بود.
از سوی دیگر عدم وجود یک سازوکار کارآمد برای ثبت و پیگیری حقوق مالکیت فکری در این حوزه نیز یکی از چالش‌های مهم پیش روی صنعت طراحی وب آذربایجان شرقی است. طراحان اغلب با دشواری‌هایی در فرآیند ثبت آثار خود مواجه می‌شوند و در صورت بروز تخلف با موانع متعددی برای پیگیری حقوقی و احقاق حق خود روبرو هستند.
در این میان نقش دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی استان در ترویج فرهنگ احترام به حقوق مالکیت فکری و آموزش قوانین و مقررات مربوطه به دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط بسیار حائز اهمیت است. برگزاری دوره‌های آموزشی کارگاه‌های تخصصی و سمینارهای آگاهی‌بخش می‌تواند به افزایش سطح دانش و آگاهی فعالان این صنعت در زمینه حقوق مالکیت فکری کمک شایانی نماید.
همچنین نقش رسانه‌ها و مطبوعات محلی در اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به جامعه در مورد اهمیت حقوق مالکیت فکری نباید نادیده گرفته شود. انتشار مقالات گزارش‌ها و مصاحبه‌ها در این زمینه می‌تواند به ترویج فرهنگ احترام به حقوق پدیدآورندگان و نوآوران و ایجاد فضایی امن و مطمئن برای فعالیت‌های خلاقانه کمک کند.
علاوه بر این ایجاد یک مرکز تخصصی برای مشاوره و حمایت حقوقی از طراحان وب در آذربایجان شرقی می‌تواند گام مهمی در جهت حمایت از حقوق مالکیت فکری در این صنعت باشد. این مرکز می‌تواند با ارائه خدمات مشاوره‌ای رایگان یا کم‌هزینه به طراحان در زمینه ثبت آثار تنظیم قراردادها و پیگیری حقوقی تخلفات کمک نماید.
در این راستا دولت نیز می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های حمایتی و تشویقی نقش مهمی در توسعه‌ی صنعت طراحی وب و حمایت از حقوق مالکیت فکری در این حوزه ایفا کند. ارائه تسهیلات مالی و مالیاتی به شرکت‌های طراحی وب برگزاری مسابقات و جشنواره‌های نوآوری و حمایت از طرح‌های تحقیقاتی در زمینه حقوق مالکیت فکری می‌تواند به تشویق نوآوری و ارتقای کیفیت محصولات و خدمات در این صنعت کمک نماید.
وب‌سایت‌ها به عنوان ویترین اصلی کسب‌وکارها و سازمان‌ها نقش مهمی در معرفی و بازاریابی محصولات و خدمات ایفا می‌کنند. طراحی یک وب‌سایت جذاب و کاربرپسند نیازمند دانش تخصص و خلاقیت طراحان وب است. این طراحان با صرف وقت و انرژی فراوان طرح‌هایی منحصر به فرد و نوآورانه خلق می‌کنند که ارزش اقتصادی بالایی دارند.
بنابراین حفاظت از حقوق مالکیت فکری در صنعت طراحی وب نه تنها به نفع طراحان و شرکت‌های طراحی وب است بلکه به طور کلی به توسعه‌ی اقتصاد دیجیتال و ارتقای سطح کیفی خدمات آنلاین در جامعه کمک می‌کند. با ایجاد یک بستر امن و مطمئن برای صیانت از حقوق پدیدآورندگان و نوآوران می‌توان انگیزه‌ی لازم برای فعالیت‌های خلاقانه و نوآورانه را فراهم کرد و شاهد شکوفایی و بالندگی هرچه بیشتر صنعت طراحی وب در آذربایجان شرقی بود.
در این میان یکی از مهم‌ترین جنبه‌های حقوق مالکیت فکری در صنعت طراحی وب حمایت از طرح‌های گرافیکی و بصری است که در وب‌سایت‌ها به کار می‌روند. این طرح‌ها که شامل لوگوها تصاویر آیکون‌ها و سایر عناصر بصری می‌شوند نقش مهمی در جلب توجه مخاطبان و ایجاد هویت بصری برای وب‌سایت‌ها ایفا می‌کنند.
متاسفانه بسیاری از طراحان وب به دلیل ناآشنایی با قوانین کپی‌رایت از حقوق خود در زمینه حمایت از طرح‌های گرافیکی و بصری آگاه نیستند. این امر باعث می‌شود که طرح‌های آن‌ها به راحتی کپی‌برداری شده و در وب‌سایت‌های دیگر مورد استفاده قرار گیرد.
برای جلوگیری از این مشکل لازم است که طراحان وب با قوانین کپی‌رایت آشنا شده و نسبت به ثبت طرح‌های گرافیکی و بصری خود اقدام نمایند. ثبت طرح‌ها به طراحان این امکان را می‌دهد تا در صورت بروز تخلف به طور قانونی از حقوق خود دفاع کرده و از متخلفین شکایت نمایند.
همچنین لازم است که شرکت‌های طراحی وب در قراردادهای خود با مشتریان به صراحت به موضوع حقوق مالکیت فکری اشاره کرده و شرایط استفاده از طرح‌های گرافیکی و بصری را مشخص نمایند. این امر از بروز اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری خواهد کرد.
در کنار حمایت از طرح‌های گرافیکی و بصری حمایت از کدهای برنامه‌نویسی نیز یکی دیگر از جنبه‌های مهم حقوق مالکیت فکری در صنعت طراحی وب است. کدهای برنامه‌نویسی که زیربنای اصلی وب‌سایت‌ها را تشکیل می‌دهند حاصل تلاش و تخصص برنامه‌نویسان هستند و ارزش اقتصادی بالایی دارند.
متاسفانه کدهای برنامه‌نویسی نیز مانند طرح‌های گرافیکی و بصری در معرض کپی‌برداری و سوءاستفاده قرار دارند. برای جلوگیری از این مشکل لازم است که برنامه‌نویسان وب از روش‌های مختلفی برای حفاظت از کدهای خود استفاده نمایند.
یکی از این روش‌ها استفاده از لایسنس‌های نرم‌افزاری است. لایسنس‌های نرم‌افزاری شرایط استفاده از کدها را مشخص کرده و از کپی‌برداری غیرمجاز آن‌ها جلوگیری می‌کنند.
روش دیگر استفاده از تکنیک‌های رمزنگاری است. رمزنگاری کدهای برنامه‌نویسی را به صورت غیرقابل خواندن درآورده و از دسترسی افراد غیرمجاز به آن‌ها جلوگیری می‌کند.
علاوه بر این لازم است که شرکت‌های طراحی وب در قراردادهای خود با برنامه‌نویسان به صراحت به موضوع حقوق مالکیت فکری اشاره کرده و شرایط استفاده از کدها را مشخص نمایند. این امر از بروز اختلافات احتمالی در آینده جلوگیری خواهد کرد.
باید به این نکته توجه داشت که حمایت از حقوق مالکیت فکری در صنعت طراحی وب نیازمند همکاری و هماهنگی تمامی ذینفعان از جمله طراحان برنامه‌نویسان شرکت‌های طراحی وب دانشگاه‌ها رسانه‌ها و دولت است. با ایجاد یک فرهنگ احترام به حقوق پدیدآورندگان و نوآوران می‌توان فضایی امن و مطمئن برای فعالیت‌های خلاقانه و نوآورانه فراهم کرد و شاهد شکوفایی و بالندگی هرچه بیشتر صنعت طراحی وب در آذربایجان شرقی بود.
تبریز به عنوان قطب صنعتی و فرهنگی آذربایجان شرقی پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یکی از مراکز اصلی طراحی وب در کشور را دارد. با حمایت از حقوق مالکیت فکری و ایجاد یک بستر مناسب برای فعالیت‌های خلاقانه می‌توان این پتانسیل را به فعلیت رساند و شاهد رشد و توسعه‌ی چشمگیر صنعت طراحی وب در این شهر بود.
به امید روزی که آذربایجان شرقی به عنوان یکی از پیشگامان حمایت از حقوق مالکیت فکری در صنعت طراحی وب به الگویی برای سایر استان‌های کشور تبدیل شود.
دیدگاهتان را بنویسید