در پهنه گسترده تجارت و اقتصاد نقش لجستیک و حمل و نقل به مثابه شریان‌های حیاتی جریان کالا و خدمات را تضمین می‌کند. در این میان شرکت‌های حمل و نقل به عنوان بازیگران اصلی این عرصه وظیفه خطیری را بر عهده دارند. لیکن فعالیت این شرکت‌ها در چارچوب قوانین و مقررات خاصی تعریف می‌شود که آشنایی با آن‌ها برای حفظ حقوق و پیشبرد اهداف تجاری ضروری است. در این نوشتار تلاش می‌شود تا با رویکردی جامع به بررسی مسائل حقوقی مرتبط با شرکت‌های حمل و نقل با تاکید بر استان آذربایجان شرقی پرداخته شود.
آذربایجان شرقی با موقعیت جغرافیایی استراتژیک و هم‌جواری با کشورهای همسایه از دیرباز به عنوان دروازه ورود و خروج کالاها شناخته شده است. وجود زیرساخت‌های حمل و نقلی توسعه‌یافته نظیر جاده‌های مواصلاتی خطوط ریلی و فرودگاه بین‌المللی این استان را به قطب مهمی در حوزه حمل و نقل تبدیل کرده است. در این میان شرکت‌های حمل و نقل متعددی در این منطقه فعالیت می‌کنند که هر یک با چالش‌ها و فرصت‌های حقوقی خاصی روبرو هستند.
یکی از مهم‌ترین مسائل حقوقی مرتبط با شرکت‌های حمل و نقل موضوع قراردادهای حمل و نقل است. این قراردادها که مبنای قانونی روابط بین شرکت حمل و نقل و صاحب کالا را تشکیل می‌دهند باید به دقت و با رعایت اصول حقوقی تنظیم شوند. در این قراردادها مواردی نظیر نوع کالا مبدا و مقصد حمل زمان تحویل مسئولیت‌های طرفین و نحوه جبران خسارات احتمالی باید به صراحت تعیین شوند. عدم توجه به این موارد می‌تواند منجر به بروز اختلافات حقوقی و تحمیل هزینه‌های سنگین به شرکت‌های حمل و نقل شود.
مسئولیت مدنی شرکت‌های حمل و نقل در قبال خسارات وارده به کالاها از دیگر مسائل حائز اهمیت در این حوزه است. مطابق قانون شرکت‌های حمل و نقل مسئول جبران خساراتی هستند که در اثر تقصیر یا قصور آن‌ها به کالاها وارد می‌شود. این مسئولیت می‌تواند شامل مواردی نظیر آسیب‌دیدگی مفقودی یا تاخیر در تحویل کالا باشد. برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی شرکت‌های حمل و نقل باید نسبت به بیمه نمودن کالاها و رعایت نکات ایمنی در حمل و نقل اهتمام ویژه داشته باشند.
در کنار مسائل حقوقی مرتبط با قراردادها و مسئولیت مدنی شرکت‌های حمل و نقل با چالش‌های دیگری نیز روبرو هستند. یکی از این چالش‌ها موضوع رقابت غیرمنصفانه بین شرکت‌ها است. برخی از شرکت‌ها با ارائه قیمت‌های پایین‌تر از حد معمول یا با نقض قوانین و مقررات سعی در جذب مشتریان بیشتر دارند. این امر نه تنها به منافع شرکت‌های رقیب آسیب می‌رساند بلکه می‌تواند به کاهش کیفیت خدمات حمل و نقل نیز منجر شود. برای مقابله با این پدیده لازم است نهادهای نظارتی با جدیت بیشتری بر فعالیت شرکت‌های حمل و نقل نظارت داشته باشند و با متخلفان برخورد قانونی نمایند.
مسئله دیگری که شرکت‌های حمل و نقل در آذربایجان شرقی با آن مواجه هستند موضوع کمبود نیروی کار ماهر و متخصص است. رانندگان متصدیان انبار کارشناسان لجستیک و سایر کارکنان این حوزه باید از دانش و مهارت کافی برای انجام وظایف خود برخوردار باشند. متاسفانه در حال حاضر کمبود نیروی کار ماهر در این حوزه احساس می‌شود که می‌تواند به کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌های عملیاتی شرکت‌ها منجر شود. برای رفع این مشکل لازم است آموزش‌های تخصصی در زمینه حمل و نقل و لجستیک توسعه یابد و فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها جذب بازار کار شوند.
علاوه بر مسائل فوق شرکت‌های حمل و نقل باید به قوانین و مقررات مربوط به حمل و نقل کالاهای خطرناک مواد شیمیایی و سایر مواد خاص نیز توجه داشته باشند. حمل و نقل این نوع کالاها نیازمند رعایت تدابیر ایمنی ویژه‌ای است و عدم رعایت این تدابیر می‌تواند منجر به بروز حوادث ناگوار و تحمیل مسئولیت‌های سنگین به شرکت‌های حمل و نقل شود. بنابراین شرکت‌ها باید نسبت به آموزش کارکنان خود در زمینه حمل و نقل کالاهای خطرناک و تهیه تجهیزات ایمنی لازم اقدام نمایند.
در سال‌های اخیر با توسعه فناوری‌های نوین تحولات چشمگیری در صنعت حمل و نقل رخ داده است. استفاده از سامانه‌های هوشمند نرم‌افزارهای مدیریت لجستیک و پلتفرم‌های آنلاین به شرکت‌های حمل و نقل کمک می‌کند تا فرایندهای خود را بهینه‌سازی کنند هزینه‌ها را کاهش دهند و خدمات بهتری به مشتریان ارائه دهند. با این حال استفاده از این فناوری‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری و آموزش است و برخی از شرکت‌های کوچک و متوسط به دلیل محدودیت‌های مالی قادر به بهره‌گیری از این امکانات نیستند. دولت و سایر نهادهای ذیربط می‌توانند با ارائه تسهیلات و مشوق‌های لازم به این شرکت‌ها کمک کنند تا از مزایای فناوری‌های نوین بهره‌مند شوند.
یکی دیگر از چالش‌های حقوقی پیش روی شرکت‌های حمل و نقل بحث تعرفه‌ها و هزینه‌های حمل و نقل است. تعیین تعرفه‌های منصفانه و شفاف که هم منافع شرکت‌های حمل و نقل را تامین کند و هم برای صاحبان کالا قابل قبول باشد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در حال حاضر تعرفه‌های حمل و نقل در برخی از مسیرها و برای برخی از کالاها به صورت غیرمنصفانه تعیین می‌شود که می‌تواند به نارضایتی مشتریان و کاهش رقابت‌پذیری شرکت‌ها منجر شود. برای رفع این مشکل لازم است یک نظام تعرفه‌گذاری عادلانه و مبتنی بر اصول اقتصادی تدوین و اجرا شود.
برای حل مسائل حقوقی مرتبط با شرکت‌های حمل و نقل در آذربایجان شرقی لازم است یک رویکرد جامع و هماهنگ اتخاذ شود. دولت نهادهای نظارتی اتحادیه‌های صنفی و شرکت‌های حمل و نقل باید با همکاری و تعامل سازنده به شناسایی و حل مشکلات موجود بپردازند. تدوین قوانین و مقررات کارآمد نظارت دقیق بر اجرای قوانین ارائه آموزش‌های تخصصی حمایت از شرکت‌های نوپا و تشویق به استفاده از فناوری‌های نوین از جمله اقداماتی است که می‌تواند به توسعه پایدار صنعت حمل و نقل در این استان کمک کند.
با توجه به اهمیت حمل و نقل در اقتصاد آذربایجان شرقی توجه به مسائل حقوقی این حوزه امری ضروری است. با حل این مسائل و ایجاد یک محیط قانونی مناسب می‌توان به رونق کسب و کار شرکت‌های حمل و نقل افزایش اشتغال‌زایی و توسعه اقتصادی استان کمک کرد. امید است با تلاش و همت تمامی ذینفعان شاهد شکوفایی هرچه بیشتر صنعت حمل و نقل در آذربایجان شرقی باشیم.
دیدگاهتان را بنویسید