در سپیده دمِ تحولات شگرف نهادهای آموزشی همواره در کانون توجه و ارزیابی جوامع قرار داشته‌اند. در این میان نظام تعلیم و تربیت به عنوان بستری برای پرورش نسل‌های آینده و شکل‌دهی به مسیر پیشرفت و تعالی نقشی بسزا ایفا می‌کند. با این حال در پیچیدگی‌های ساختاری و عملکردی این نظام گاه شاهد بروز نارضایتی‌ها و شکایاتی هستیم که ضرورت بازنگری و اصلاح را اجتناب‌ناپذیر می‌سازد. این نوشتار در صدد است تا با بررسی ابعاد مختلف این مسئله مسیری روشن و شفاف برای احقاق حقوق ذی‌نفعان در نظام آموزشی کشور ترسیم نماید.
در عصری که شفافیت و پاسخگویی سرلوحه عملکرد سازمان‌ها و نهادها قرار گرفته است نظام آموزش و پرورش نیز از این قاعده مستثنی نیست. وجود سازوکارهای کارآمد برای رسیدگی به شکایات و اعتراضات نه تنها به بهبود کیفیت خدمات آموزشی کمک می‌کند بلکه اعتماد عمومی به این نهاد حیاتی را نیز تقویت می‌نماید. از این رو شناخت دقیق مراحل و فرآیندهای قانونی برای ثبت و پیگیری شکایات امری ضروری و حائز اهمیت است.
در ابتدای مسیر شناخت دقیق از ماهیت شکایت و مستندسازی آن گامی اساسی به شمار می‌رود. در این مرحله جمع‌آوری مدارک و شواهد مرتبط از جمله نامه‌ها قراردادها گزارش‌ها و سایر اسناد می‌تواند به اثبات ادعا و تسریع در روند رسیدگی کمک شایانی نماید. همچنین تنظیم شکوائیه‌ای جامع و مستدل با ذکر دقیق جزئیات و مستندات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در گام بعدی انتخاب مرجع صالح برای رسیدگی به شکایت نقشی تعیین‌کننده ایفا می‌کند. بسته به نوع و موضوع شکایت مراجع مختلفی در داخل و خارج از سازمان آموزش و پرورش وجود دارند که می‌توان به آن‌ها مراجعه نمود. به عنوان مثال در صورتی که شکایت مربوط به عملکرد یک مدرسه یا معلم باشد ابتدا می‌توان به مدیر مدرسه یا مسئولین آموزش و پرورش منطقه مراجعه نمود. در صورتی که پاسخ قانع‌کننده‌ای دریافت نشود می‌توان به سطوح بالاتر مانند اداره کل آموزش و پرورش استان یا وزارت آموزش و پرورش شکایت نمود.
علاوه بر مراجع داخلی مراجع نظارتی و قضایی نیز در صورت لزوم می‌توانند به موضوع رسیدگی نمایند. سازمان بازرسی کل کشور دیوان عدالت اداری و سایر مراجع قضایی در صورت احراز تخلف یا نقض قانون می‌توانند وارد عمل شده و نسبت به صدور حکم مقتضی اقدام نمایند.
استان خراسان رضوی به عنوان یکی از قطب‌های فرهنگی و آموزشی کشور همواره در زمینه نوآوری و بهبود کیفیت نظام تعلیم و تربیت پیشگام بوده است. در این استان با توجه به وجود مراکز آموزشی متعدد و تنوع فرهنگی و اجتماعی اهمیت رسیدگی به شکایات و نارضایتی‌ها دوچندان می‌شود. از این رو تلاش‌های گسترده‌ای برای ایجاد سازوکارهای کارآمد و شفاف در این زمینه صورت گرفته است.
در شهر مشهد به عنوان پایتخت معنوی ایران و مرکز ثقل فعالیت‌های آموزشی و فرهنگی استان توجه ویژه‌ای به حقوق دانش‌آموزان اولیاء و فرهنگیان مبذول می‌شود. در این شهر با ایجاد دفاتر رسیدگی به شکایات در مناطق مختلف آموزش و پرورش و برگزاری دوره‌های آموزشی برای مدیران و معلمان تلاش شده است تا آگاهی عمومی در زمینه حقوق و تکالیف افزایش یافته و از بروز نارضایتی‌ها جلوگیری شود.
علاوه بر این استفاده از فناوری‌های نوین و ایجاد سامانه‌های الکترونیکی برای ثبت و پیگیری شکایات گامی مهم در راستای تسهیل دسترسی به عدالت و افزایش رضایت‌مندی ذی‌نفعان به شمار می‌رود. با استفاده از این سامانه‌ها افراد می‌توانند به صورت آنلاین شکایات خود را ثبت نموده و از آخرین وضعیت پرونده خود مطلع شوند.
در فرآیند رسیدگی به شکایات رعایت اصول دادرسی عادلانه و بی‌طرفانه از اهمیت بسزایی برخوردار است. تمامی طرفین دعوا باید فرصت برابر برای ارائه دفاعیات و مستندات خود داشته باشند و تصمیم‌گیری‌ها باید بر اساس شواهد و مدارک موجود و با رعایت قوانین و مقررات صورت گیرد.
همچنین توجه به نقش میانجی‌گری و حل اختلاف از طریق مسالمت‌آمیز می‌تواند به کاهش تنش‌ها و ایجاد فضایی سازنده و همدلانه در نظام آموزشی کمک نماید. در بسیاری از موارد با برگزاری جلسات مشترک بین طرفین دعوا و تلاش برای یافتن راه حل‌های مشترک می‌توان به توافق رسید و از طرح شکایت در مراجع قضایی جلوگیری نمود.
لازم به ذکر است که طرح شکایت تنها راه حل برای حل مشکلات و اختلافات در نظام آموزشی نیست. در بسیاری از موارد با گفتگو و تعامل سازنده بین دانش‌آموزان اولیاء معلمان و مدیران می‌توان به راه حل‌های مناسب دست یافت و از بروز مشکلات جلوگیری نمود.
امید است با تلاش و همکاری تمامی ذی‌نفعان در نظام آموزشی کشور شاهد ارتقای کیفیت خدمات آموزشی افزایش رضایت‌مندی و ایجاد فضایی پویا و خلاق در مدارس و مراکز آموزشی باشیم. بی‌شک رسیدگی به شکایات و اعتراضات گامی مهم در این راستا به شمار می‌رود.
با نگاهی دقیق‌تر به ساختار آموزشی این استان می‌توان دریافت که شهرستان نیشابور با پیشینه‌ای غنی در عرصه علم و ادب نقشی محوری در تربیت نیروی انسانی متخصص و متعهد ایفا می‌کند. در این شهرستان با توجه به وجود مدارس و آموزشگاه‌های متعدد اهمیت رسیدگی به شکایات و نارضایتی‌ها دوچندان می‌شود. از این رو تلاش‌های گسترده‌ای برای ایجاد سازوکارهای کارآمد و شفاف در این زمینه صورت گرفته است.
شهرستان سبزوار به عنوان یکی دیگر از مراکز مهم آموزشی و فرهنگی استان نیز در زمینه رسیدگی به شکایات و اعتراضات اقدامات قابل توجهی انجام داده است. در این شهرستان با برگزاری دوره‌های آموزشی برای مدیران و معلمان و ایجاد دفاتر رسیدگی به شکایات در مناطق مختلف آموزش و پرورش تلاش شده است تا آگاهی عمومی در زمینه حقوق و تکالیف افزایش یافته و از بروز نارضایتی‌ها جلوگیری شود.
در این میان نباید از نقش مهم شوراهای آموزش و پرورش در استان غافل شد. این شوراها به عنوان نهادهای مشورتی و تصمیم‌گیری در سطح استان و شهرستان می‌توانند نقش بسزایی در رسیدگی به شکایات و اعتراضات ایفا نمایند. با بررسی دقیق مسائل و مشکلات مطرح شده در شوراها و ارائه راهکارهای مناسب می‌توان به حل بسیاری از اختلافات و نارضایتی‌ها کمک نمود.
همچنین نقش رسانه‌ها و مطبوعات محلی در انعکاس مشکلات و شکایات مردم و پیگیری آن‌ها از مسئولین نباید نادیده گرفته شود. با انتشار گزارش‌ها و مصاحبه‌ها در زمینه مسائل آموزشی رسانه‌ها می‌توانند به آگاهی‌رسانی عمومی کمک نموده و مسئولین را به پاسخگویی وادار نمایند.
باید توجه داشت که رسیدگی به شکایات و اعتراضات تنها یک ابزار برای حل مشکلات نیست بلکه فرصتی برای بهبود و ارتقای کیفیت نظام آموزشی است. با بررسی دقیق شکایات و شناسایی نقاط ضعف و قوت می‌توان به اصلاح فرآیندها و بهبود عملکرد سازمان کمک نمود.
بنابراین لازم است تمامی ذی‌نفعان در نظام آموزشی کشور از جمله دانش‌آموزان اولیاء معلمان مدیران مسئولین و رسانه‌ها با همکاری و تعامل سازنده در راستای بهبود کیفیت نظام تعلیم و تربیت تلاش نمایند. بی‌شک رسیدگی به شکایات و اعتراضات گامی مهم در این راستا به شمار می‌رود.
این اقدامات برای حفظ و نگهداری یک میراث ارزشمند است میراثی که با دقت و ظرافت انتخاب شده است.
دیدگاهتان را بنویسید