شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ما تبدیل شده‌اند. این پلتفرم‌ها فرصت‌های بی‌شماری را برای ارتباط تبادل اطلاعات و حتی کسب و کار فراهم می‌کنند. اما در کنار مزایای فراوان چالش‌ها و تهدیدهایی نیز وجود دارد که نیازمند توجه و آگاهی است. یکی از این چالش‌ها سوء استفاده از این فضاها برای انتشار محتوای غیرقانونی توهین‌آمیز و یا فریبنده است.
در این میان پیام‌رسان تلگرام به دلیل گستردگی و سهولت استفاده به یکی از محبوب‌ترین پلتفرم‌ها در ایران تبدیل شده است. متاسفانه این محبوبیت باعث شده تا برخی افراد و گروه‌ها از این فضا برای اهداف نامشروع استفاده کنند. انتشار اخبار کذب تبلیغات غیرقانونی توهین و افترا نقض حریم خصوصی و انتشار محتوای غیراخلاقی از جمله تخلفاتی است که در کانال‌های تلگرامی مشاهده می‌شود.
در چنین شرایطی افرادی که قربانی این تخلفات می‌شوند حق دارند برای احقاق حقوق خود اقدام کنند. اما سوال اینجاست که چگونه می‌توان از یک کانال تلگرامی که حقوق ما را نقض کرده شکایت کرد؟ چه مراحلی را باید طی کرد و به چه نکاتی باید توجه داشت؟
پاسخ به این سوالات نیازمند بررسی دقیق قوانین و مقررات مربوطه آشنایی با رویه‌های قضایی و انتظامی و همچنین درک درست از فضای مجازی است. در این راستا تلاش خواهیم کرد تا با زبانی ساده و روشن راهنمایی جامع و کاربردی در اختیار شما قرار دهیم تا بتوانید در صورت نیاز به درستی از حقوق خود دفاع کنید.
یکی از دغدغه‌های اصلی در این زمینه اثبات جرم و جمع‌آوری مستندات است. در فضای مجازی ردپای مجرمان به راحتی قابل پاک کردن است و این موضوع کار را برای قربانیان و مراجع قضایی دشوار می‌کند. بنابراین لازم است تا در اسرع وقت و با دقت کافی نسبت به جمع‌آوری شواهد و مدارک اقدام شود.
تهیه اسکرین‌شات از محتوای مجرمانه ثبت تاریخ و زمان انتشار شناسایی مدیر یا ادمین کانال (در صورت امکان) و جمع‌آوری اطلاعات مربوط به سایر قربانیان از جمله اقداماتی است که می‌تواند در اثبات جرم و پیگیری شکایت موثر باشد.
علاوه بر این لازم است تا با قوانین و مقررات مربوط به جرایم سایبری آشنا باشیم. قانون جرایم رایانه‌ای قانون مطبوعات و قانون مجازات اسلامی از جمله قوانینی هستند که می‌توانند در این زمینه مورد استناد قرار گیرند.
به عنوان مثال اگر یک کانال تلگرامی اقدام به انتشار اخبار کذب و تشویش اذهان عمومی کند می‌توان بر اساس قانون مطبوعات و قانون جرایم رایانه‌ای از آن شکایت کرد. همچنین اگر محتوای منتشر شده توهین‌آمیز و یا حاوی افترا باشد می‌توان بر اساس قانون مجازات اسلامی پیگیری قانونی انجام داد.
نکته مهم دیگری که باید به آن توجه داشت انتخاب مرجع صالح برای رسیدگی به شکایت است. بسته به نوع جرم و میزان خسارت وارده می‌توان به دادسرای جرایم رایانه‌ای پلیس فتا و یا سایر مراجع قضایی مراجعه کرد.
در صورتی که جرم جنبه عمومی داشته باشد (مانند انتشار اخبار کذب و تشویش اذهان عمومی) دادسرا به عنوان مدعی‌العموم وارد عمل شده و نسبت به پیگیری موضوع اقدام می‌کند. اما در صورتی که جرم جنبه خصوصی داشته باشد (مانند توهین و افترا) لازم است تا شخص قربانی به طور مستقیم شکایت خود را به مرجع قضایی ارائه کند.
برای ثبت شکایت لازم است تا شکوائیه‌ای تنظیم شود که در آن مشخصات شاکی مشخصات متهم (در صورت امکان) شرح دقیق جرم و مستندات مربوطه ذکر شده باشد. تنظیم شکوائیه می‌تواند توسط خود شخص و یا از طریق وکیل انجام شود.
در صورتی که شاکی قصد داشته باشد تا از طریق وکیل اقدام کند لازم است تا وکالت‌نامه‌ای رسمی به وکیل ارائه دهد. وکیل می‌تواند در تمام مراحل رسیدگی به پرونده از جمله جمع‌آوری مستندات تنظیم لوایح دفاعیه و حضور در جلسات دادگاه به شاکی کمک کند.
پس از ثبت شکایت مرجع قضایی نسبت به بررسی موضوع و انجام تحقیقات لازم اقدام می‌کند. در این مرحله ممکن است از شاکی و متهم خواسته شود تا در جلسات بازپرسی حضور یافته و توضیحات خود را ارائه دهند.
همچنین ممکن است مرجع قضایی از کارشناسان فنی و متخصصان فضای مجازی کمک بگیرد تا نسبت به بررسی محتوای کانال تلگرامی و شناسایی عوامل دخیل در انتشار محتوای مجرمانه اقدام کنند.
در صورتی که مرجع قضایی تشخیص دهد که جرم واقع شده است نسبت به صدور حکم مقتضی اقدام می‌کند. حکم صادر شده می‌تواند شامل مجازات حبس جزای نقدی مسدود کردن کانال تلگرامی و یا سایر مجازات‌های قانونی باشد.
البته باید توجه داشت که رسیدگی به پرونده‌های جرایم سایبری ممکن است زمان‌بر باشد و نیازمند صبر و حوصله است. در این مدت لازم است تا شاکی با مرجع قضایی همکاری کرده و هرگونه اطلاعات و مدارک جدید را در اختیار آن‌ها قرار دهد.
علاوه بر پیگیری قضایی می‌توان از طریق سایر روش‌ها نیز برای مقابله با تخلفات کانال‌های تلگرامی اقدام کرد. به عنوان مثال می‌توان از طریق گزارش تخلف (Report) به تلگرام نسبت به اطلاع‌رسانی محتوای مجرمانه اقدام کرد.
تلگرام نیز در راستای حفظ امنیت و سلامت این فضا اقدام به بررسی گزارش‌های دریافتی کرده و در صورت احراز تخلف نسبت به حذف محتوای مجرمانه و یا مسدود کردن کانال متخلف اقدام می‌کند.
همچنین می‌توان از طریق انتشار آگاهی و آموزش به کاربران کمک کرد تا نسبت به خطرات و تهدیدهای فضای مجازی آگاه شوند و از قربانی شدن در برابر این تخلفات جلوگیری کنند.
برگزاری کارگاه‌های آموزشی انتشار مقالات و مطالب آگاهی‌بخش در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی و همچنین ترویج فرهنگ استفاده صحیح و مسئولانه از فضای مجازی می‌تواند نقش موثری در پیشگیری از وقوع جرایم سایبری داشته باشد.
لازم است تا به این نکته تاکید شود که مقابله با تخلفات کانال‌های تلگرامی و سایر جرایم سایبری نیازمند همکاری و مشارکت همگانی است. با آگاهی از حقوق خود رعایت قوانین و مقررات گزارش تخلفات و ترویج فرهنگ استفاده صحیح از فضای مجازی می‌توانیم به ایجاد فضایی امن‌تر و سالم‌تر برای همه کاربران کمک کنیم.
در این میان نقش دستگاه‌های انتظامی و قضایی نیز بسیار حائز اهمیت است. پلیس فتا و دادسرای جرایم رایانه‌ای باید با جدیت و قاطعیت نسبت به شناسایی و برخورد با مجرمان سایبری اقدام کنند و از حقوق قربانیان حمایت کنند.
همچنین لازم است تا قوانین و مقررات مربوط به جرایم سایبری به روزرسانی شده و با تحولات فناوری همگام شوند. این امر به دستگاه‌های انتظامی و قضایی کمک می‌کند تا با چالش‌های جدید این حوزه به نحو موثرتری مقابله کنند.
یکی از موضوعات مهمی که باید به آن توجه شود بحث مسئولیت پلتفرم‌های پیام‌رسان و شبکه‌های اجتماعی است. این پلتفرم‌ها باید در قبال محتوای منتشر شده در فضای خود مسئولیت‌پذیر باشند و سازوکارهای مناسبی را برای جلوگیری از انتشار محتوای مجرمانه و حمایت از حقوق کاربران ایجاد کنند.
باید به این نکته توجه داشت که فضای مجازی یک ابزار قدرتمند است که می‌تواند برای اهداف مثبت و منفی مورد استفاده قرار گیرد. استفاده صحیح و مسئولانه از این فضا نیازمند آگاهی آموزش و همکاری همگانی است. با رعایت این موارد می‌توانیم از مزایای بی‌شمار فضای مجازی بهره‌مند شده و از خطرات و تهدیدهای آن در امان بمانیم.
در این راستا نقش رسانه‌ها و فعالان مدنی نیز بسیار مهم است. رسانه‌ها می‌توانند با اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به کاربران کمک کنند تا نسبت به خطرات و تهدیدهای فضای مجازی آگاه شوند و از قربانی شدن در برابر این تخلفات جلوگیری کنند. فعالان مدنی نیز می‌توانند با پیگیری مطالبات مردمی و نظارت بر عملکرد دستگاه‌های انتظامی و قضایی به بهبود وضعیت امنیت سایبری در کشور کمک کنند.
به عنوان یک جوان ایرانی امیدوارم که با تلاش و همت جمعی بتوانیم فضایی امن‌تر و سالم‌تر در فضای مجازی ایجاد کنیم و از این ابزار قدرتمند برای توسعه و پیشرفت کشورمان استفاده کنیم. این امر نیازمند همدلی همکاری و مسئولیت‌پذیری همه ما است.
به امید روزی که هیچ‌کس در فضای مجازی مورد آزار و اذیت قرار نگیرد و همه کاربران بتوانند با آرامش و اطمینان خاطر از این فضا استفاده کنند.
دیدگاهتان را بنویسید