در گذرگاه پیچیده‌ی مناسبات اجتماعی و اقتصادی حقوق و تکالیف متقابلی بین افراد شکل می‌گیرد که گاه این تعاملات به بستری برای بروز اختلاف و نزاع تبدیل می‌شود. در این میان نهاد خانواده به عنوان سنگ بنای اجتماع از این قاعده مستثنی نبوده و در مواردی شاهد بروز اختلافات حقوقی بین زوجین هستیم. یکی از این موارد مسئله‌ی «نفقه» است که به عنوان حقی مالی برای زوجه (زن) در نظر گرفته شده و شامل تامین نیازهای اساسی او از سوی زوج (مرد) می‌شود.
در صورتی که زوج از پرداخت نفقه امتناع ورزد زوجه این حق را دارد که برای مطالبه‌ی آن به مراجع قانونی ذی‌صلاح مراجعه نماید. یکی از این مراجع «شورای حل اختلاف» است که با هدف کاهش بار مراجع قضایی و ایجاد سازش بین طرفین به بسیاری از دعاوی حقوقی رسیدگی می‌کند. حال این سوال مطرح می‌شود که فرآیند رسیدگی به شکایت نفقه در شورای حل اختلاف چه مدت به طول می‌انجامد؟
برای پاسخ به این سوال نمی‌توان زمان دقیقی را تعیین کرد چرا که عوامل متعددی در این میان دخیل هستند و می‌توانند بر طولانی یا کوتاهی این فرآیند تاثیر بگذارند. اما می‌توان با بررسی این عوامل و مراحل رسیدگی تصویری کلی از این موضوع ارائه داد.
نخستین گام در این مسیر تقدیم دادخواست به شورای حل اختلاف است. این دادخواست باید حاوی اطلاعات هویتی طرفین موضوع شکایت (مطالبه نفقه) مستندات و ادله اثبات‌کننده باشد. پس از ثبت دادخواست شورا اقدام به تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ آن به طرفین می‌کند. زمان تعیین شده برای رسیدگی بسته به حجم پرونده‌های موجود در شورا و تعداد شعب فعال متغیر خواهد بود.
در جلسه‌ی رسیدگی طرفین یا وکلای آن‌ها حضور یافته و به ارائه توضیحات و دفاعیات خود می‌پردازند. در این مرحله شورا تلاش می‌کند تا با ایجاد سازش بین طرفین آن‌ها را به توافق برساند. اگر سازش حاصل شود صورت‌جلسه‌ای تنظیم شده و به امضای طرفین می‌رسد. این صورت‌جلسه در حکم رای قطعی بوده و برای طرفین لازم‌الاجراست.
اما در صورتی که سازش حاصل نشود شورا اقدام به رسیدگی ماهوی به پرونده می‌کند. در این مرحله شورا ممکن است از طرفین بخواهد تا مدارک و مستندات بیشتری ارائه کنند و یا حتی از شهود استماع شهادت نماید. همچنین شورا می‌تواند با جلب نظر کارشناس میزان نفقه را تعیین کند.
یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده در طول فرآیند رسیدگی محل اقامت طرفین است. در شهرهای بزرگ مانند تهران مشهد اصفهان تبریز و شیراز به دلیل حجم بالای پرونده‌های ورودی به شوراها رسیدگی به دعاوی نفقه ممکن است زمان بیشتری نسبت به شهرهای کوچک‌تر به طول انجامد. علاوه بر این ترافیک کاری شعب مختلف شوراها نیز می‌تواند در این امر موثر باشد. به عنوان مثال در برخی از مناطق تهران که با حجم بالایی از پرونده‌های حقوقی مواجه هستند ممکن است تعیین وقت رسیدگی و برگزاری جلسات با تاخیر بیشتری انجام شود.
نوع و پیچیدگی پرونده نیز از جمله عوامل مهم در تعیین طول مدت رسیدگی است. اگر پرونده‌ای دارای ابهامات و پیچیدگی‌های خاصی باشد مانند مواردی که زوج ادعا می‌کند زوجه ناشزه (تمکین نکردن زن از شوهر) است شورا نیاز به بررسی دقیق‌تر مدارک و استماع شهادت شهود خواهد داشت که این امر می‌تواند زمان رسیدگی را افزایش دهد. همچنین اگر زوج به رای شورا اعتراض نماید و پرونده به دادگاه تجدیدنظر ارجاع شود فرآیند رسیدگی طولانی‌تر خواهد شد.
نقش وکیل نیز در تسریع فرآیند رسیدگی نباید نادیده گرفته شود. یک وکیل مجرب و آگاه به قوانین و رویه‌های قضایی می‌تواند با تنظیم دقیق دادخواست ارائه مستندات کافی و دفاع موثر از حقوق موکل خود به پیشبرد سریع‌تر پرونده کمک کند. در مقابل عدم استفاده از وکیل یا انتخاب وکیلی کم‌تجربه ممکن است منجر به طولانی شدن فرآیند رسیدگی و اتلاف وقت و هزینه شود.
همکاری طرفین با شورا نیز از جمله عوامل موثر در تسریع فرآیند رسیدگی است. اگر طرفین با شورا همکاری کرده و در جلسات رسیدگی حضور یابند به سوالات شورا پاسخ داده و مدارک مورد نیاز را ارائه کنند شورا می‌تواند با سرعت بیشتری به پرونده رسیدگی کند. در مقابل عدم همکاری طرفین مانند عدم حضور در جلسات رسیدگی یا ارائه اطلاعات نادرست می‌تواند منجر به تاخیر در رسیدگی شود.
علاوه بر موارد فوق عوامل دیگری نیز می‌توانند بر طول مدت رسیدگی به شکایت نفقه در شورای حل اختلاف تاثیر بگذارند. به عنوان مثال تعطیلات رسمی و غیررسمی بیماری قاضی یا اعضای شورا و یا بروز حوادث غیرمترقبه می‌توانند باعث تعویق در رسیدگی به پرونده شوند.
با توجه به عوامل ذکر شده نمی‌توان زمان دقیقی را برای رسیدگی به شکایت نفقه در شورای حل اختلاف تعیین کرد. اما به طور کلی می‌توان گفت که این فرآیند معمولا بین چند هفته تا چند ماه به طول می‌انجامد. در برخی موارد ممکن است رسیدگی به پرونده تا یک سال یا بیشتر نیز طول بکشد.
برای کاهش طول مدت رسیدگی توصیه می‌شود که زوجه در هنگام تقدیم دادخواست تمام مدارک و مستندات لازم را ارائه نماید و از یک وکیل مجرب کمک بگیرد. همچنین همکاری با شورا و حضور به موقع در جلسات رسیدگی می‌تواند به پیشبرد سریع‌تر پرونده کمک کند.
لازم به ذکر است که فرآیند رسیدگی به شکایت نفقه در شورای حل اختلاف فرآیندی پیچیده و زمان‌بر است. اما با آگاهی از عوامل موثر در این فرآیند و انجام اقدامات لازم می‌توان تا حد زیادی از طولانی شدن آن جلوگیری کرد. همچنین استفاده از ظرفیت‌های سازش و تلاش برای حل مسالمت‌آمیز اختلافات می‌تواند بهترین راه برای پایان دادن به این گونه دعاوی باشد.
این نکته نیز حائز اهمیت است که در صورتی که زوجه نیاز فوری به نفقه داشته باشد می‌تواند از دادگاه تقاضای صدور قرار تامین خواسته نماید. در صورت صدور این قرار دادگاه می‌تواند دستور توقیف اموال زوج را صادر کند تا از این طریق پرداخت نفقه تضمین شود. این اقدام می‌تواند به زوجه کمک کند تا در طول فرآیند رسیدگی به پرونده از نظر مالی تامین شود.
دیدگاهتان را بنویسید