در گذرگاه پرپیچ و خم زندگی اجتماعی همواره احتمال بروز اختلاف و تضییع حقوق افراد وجود دارد. این تضییع حقوق می‌تواند در قالب‌های گوناگونی نمود پیدا کند؛ از آسیب‌های مالی و اعتباری گرفته تا لطمات حیثیتی و معنوی. در این میان سازوکارهای قانونی متعددی برای جبران خسارت و اعاده حق پیش‌بینی شده است که یکی از مهم‌ترین و کارآمدترین آن‌ها طرح دعوای شکواییه و اعاده حیثیت است.
در جامعه‌ای که ارزش‌ها و هنجارهای اخلاقی جایگاه ویژه‌ای دارند حفظ آبرو و اعتبار افراد از اهمیت بسزایی برخوردار است. متاسفانه گاهی اوقات شاهد رفتارهایی هستیم که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به حیثیت و شهرت افراد لطمه وارد می‌کنند. این رفتارها می‌توانند شامل نشر اکاذیب توهین افترا یا افشای اسرار خصوصی باشند. در چنین شرایطی قانونگذار با در نظر گرفتن اهمیت این موضوع امکان طرح دعوای اعاده حیثیت را برای افرادی که مورد هتک حرمت قرار گرفته‌اند فراهم کرده است.
اما شکایت و اعاده حیثیت چگونه عمل می‌کند؟ چه مراحلی دارد و چه نکاتی را باید در نظر گرفت؟ در این نوشتار تلاش خواهیم کرد تا با زبانی ساده و روان به این پرسش‌ها پاسخ دهیم و ابعاد مختلف این موضوع مهم را مورد بررسی قرار دهیم. هدف ما ارائه یک راهنمای جامع و کاربردی برای افرادی است که به دنبال احقاق حقوق خود در این زمینه هستند.
فرض کنید در شهر زیبای اصفهان شخصی به نام آقای احمدی سال‌ها در یک شرکت معتبر مشغول به کار بوده و همواره به عنوان فردی درستکار و امین شناخته می‌شده است. ناگهان شایعاتی در مورد اختلاس او در سطح شرکت پخش می‌شود. این شایعات که هیچگونه پایه و اساسی ندارند به سرعت در بین همکاران و حتی مشتریان شرکت گسترش می‌یابند. در نتیجه آقای احمدی نه تنها شغل خود را از دست می‌دهد بلکه اعتبار و شهرت او نیز به شدت خدشه‌دار می‌شود.
در این شرایط آقای احمدی حق دارد که برای اعاده حیثیت خود اقدام کند. او می‌تواند با مراجعه به مراجع قضایی از فرد یا افرادی که این شایعات را پراکنده‌اند شکایت کند. در صورتی که دادگاه پس از بررسی شواهد و مدارک تشخیص دهد که شایعات منتشر شده کذب بوده و به حیثیت آقای احمدی لطمه وارد کرده است حکم به مجازات فرد یا افراد خاطی و همچنین جبران خسارت وارده صادر خواهد کرد.
دعوای اعاده حیثیت به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شود اعاده حیثیت کیفری و اعاده حیثیت حقوقی. اعاده حیثیت کیفری زمانی مطرح می‌شود که فردی به دلیل ارتکاب جرم محکوم شده و پس از گذراندن دوران محکومیت خواهان اعاده اعتبار خود است. به عبارت دیگر او می‌خواهد آثار و تبعات ناشی از محکومیت کیفری از سوابق او پاک شود.
اما اعاده حیثیت حقوقی که موضوع اصلی بحث ما در این نوشتار است زمانی مطرح می‌شود که فردی به دلیل رفتارهای غیرقانونی یا غیراخلاقی دیگران مورد هتک حرمت قرار گرفته و خواهان جبران خسارت و اعاده حیثیت خود است. در این نوع از اعاده حیثیت هدف اصلی اثبات کذب بودن ادعاها یا اتهامات مطرح شده و جبران خسارت‌های مادی و معنوی ناشی از آن است.
برای طرح دعوای اعاده حیثیت حقوقی شاکی باید مدارکی را به دادگاه ارائه کند که نشان دهنده موارد زیر باشد
وقوع عمل هتک حرمت
دیدگاهتان را بنویسید