در پهنه‌ی حقوق خانواده مفاهیم ظریفی وجود دارند که تبیین دقیق آن‌ها ضامن احقاق حقوق افراد و برقراری عدالت است. یکی از این مفاهیم «نحله» نام دارد؛ حقی مالی که به منظور جبران زحمات و تلاش‌های زوجه در طول زندگی مشترک پس از جدایی از همسر برای او در نظر گرفته شده است. این حق اگرچه در نگاه اول ساده به نظر می‌رسد اما در عمل تفسیر و اجرای آن با چالش‌های متعددی روبرو است.
پرداختن به این موضوع نیازمند بررسی دقیق قوانین و مقررات مربوطه رویه قضایی و همچنین درک عمیق از مبانی فقهی و حقوقی آن است. هدف از این نوشتار ارائه تحلیلی جامع و در عین حال روان از مفهوم نحله شرایط استحقاق زن برای دریافت آن و رویه‌های عملی اثبات و مطالبه آن در دادگاه‌های خانواده است. تلاش شده است تا با استفاده از زبانی سلیس و قابل فهم این موضوع پیچیده برای عموم مخاطبان به ویژه بانوان گرامی تبیین گردد.
در ابتدای این مسیر لازم است تا به تعریف دقیق نحله بپردازیم. نحله در لغت به معنای بخشش و عطا است و در اصطلاح حقوقی به مبلغی اطلاق می‌شود که دادگاه با در نظر گرفتن شرایط زندگی مشترک و تلاش‌های زوجه به عنوان جبران زحمات او برای وی تعیین می‌کند. این مبلغ علاوه بر سایر حقوق مالی زن مانند مهریه نفقه و اجرت‌المثل به او تعلق می‌گیرد.
اما سوال اساسی این است که چه زمانی زن میتواند تقاضای نحله کند؟ قانون مدنی در ماده واحده اصلاح مقررات مربوط به طلاق شرایط استحقاق زن برای دریافت نحله را مشخص کرده است. بر اساس این ماده در صورتی که طلاق به درخواست زوج باشد و سوء رفتار یا عدم تمکین از سوی زوجه ثابت نشود دادگاه با توجه به سنوات زندگی مشترک و کیفیت انجام کارها در خانه مبلغی را به عنوان نحله برای زن تعیین می‌کند.
بنابراین دو شرط اساسی برای استحقاق نحله وجود دارد اولاً طلاق باید به درخواست زوج باشد و ثانیاً سوء رفتار یا عدم تمکین از سوی زوجه ثابت نشده باشد. به عبارت دیگر اگر زن خودش درخواست طلاق داده باشد یا سوء رفتاری از او سر زده باشد که منجر به طلاق شده باشد نمی‌تواند مطالبه نحله کند.
اثبات این دو شرط بر عهده زوجه است. او باید در دادگاه ثابت کند که طلاق به درخواست زوج بوده و هیچگونه سوء رفتاری از او سر نزده است. برای اثبات این موضوع زن میتواند از ادله مختلفی مانند شهادت شهود اسناد و مدارک و کارشناسی استفاده کند. به عنوان مثال اگر زن بتواند شهادت شهودی را ارائه دهد که طلاق به دلیل تمایل زوج به ازدواج مجدد بوده است میتواند به راحتی استحقاق خود را برای دریافت نحله ثابت کند.
در تعیین میزان نحله دادگاه نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. قانون معیارهای مشخصی را برای تعیین میزان نحله تعیین نکرده است اما به دادگاه این اختیار را داده است که با توجه به شرایط زندگی مشترک و کیفیت انجام کارها در خانه مبلغی را به عنوان نحله برای زن تعیین کند. در عمل دادگاه‌ها معمولاً به عواملی مانند طول مدت زندگی مشترک میزان تحصیلات زن وضعیت مالی زوج و میزان تلاش‌های زن در خانه توجه می‌کنند.
به عنوان مثال اگر زنی به مدت ۲۰ سال در خانه همسرش زندگی کرده باشد و در طول این مدت تمام امور خانه را به تنهایی انجام داده باشد دادگاه احتمالاً مبلغ بیشتری را به عنوان نحله برای او تعیین خواهد کرد. در مقابل اگر زن تنها چند سال در خانه همسرش زندگی کرده باشد و یا بخشی از امور خانه را به عهده نگرفته باشد مبلغ نحله کمتری برای او تعیین خواهد شد.
یکی از چالش‌های اساسی در مطالبه نحله اثبات میزان تلاش‌های زن در خانه است. از آنجا که بیشتر کارهای خانه به صورت غیررسمی و بدون ثبت و مدرک انجام می‌شوند اثبات میزان و کیفیت این کارها در دادگاه دشوار است. در این موارد زن میتواند از شهادت شهود عکس‌ها و فیلم‌های خانوادگی و همچنین اظهارات خود و همسرش استفاده کند.
علاوه بر این زن میتواند از دادگاه درخواست کند تا کارشناسی برای ارزیابی میزان تلاش‌های او در خانه تعیین کند. کارشناس با بررسی شرایط زندگی مشترک و مصاحبه با زن و همسرش میتواند گزارشی را تهیه کند که در آن میزان و کیفیت کارهای انجام شده توسط زن در خانه ارزیابی شده باشد. این گزارش میتواند به دادگاه کمک کند تا تصمیم عادلانه‌تری در خصوص میزان نحله اتخاذ کند.
لازم به ذکر است که مطالبه نحله محدود به زمان خاصی نیست و زن میتواند در هر زمانی پس از طلاق برای مطالبه آن اقدام کند. با این حال توصیه می‌شود که زن در اسرع وقت پس از طلاق برای مطالبه نحله اقدام کند تا از مشکلات احتمالی ناشی از طولانی شدن زمان مانند فوت همسر یا از بین رفتن مدارک و شهود جلوگیری شود.
باید توجه داشت که نحله حقی مالی است که به منظور جبران زحمات و تلاش‌های زوجه در طول زندگی مشترک برای او در نظر گرفته شده است. این حق اگرچه در نگاه اول ساده به نظر می‌رسد اما در عمل تفسیر و اجرای آن با چالش‌های متعددی روبرو است. بنابراین توصیه می‌شود که بانوان گرامی در صورت وقوع طلاق حتماً با یک وکیل متخصص در امور خانواده مشورت کنند تا از حقوق خود به طور کامل آگاه شوند و بتوانند به بهترین نحو برای مطالبه آن اقدام کنند.
یادآوری این نکته ضروری است که هدف از این نوشتار ارائه اطلاعات کلی در خصوص نحله و شرایط استحقاق زن برای دریافت آن بوده است و این اطلاعات نمی‌تواند جایگزین مشاوره حقوقی تخصصی با یک وکیل مجرب شود. هر پرونده حقوقی شرایط و ویژگی‌های خاص خود را دارد و تنها یک وکیل متخصص میتواند با بررسی دقیق پرونده بهترین راهکار را برای احقاق حقوق موکل خود ارائه دهد.
در کلانشهر تهران و سایر شهرهای استان تهران دفاتر وکالت متعددی وجود دارند که خدمات حقوقی تخصصی در زمینه حقوق خانواده ارائه می‌دهند. بانوان گرامی می‌توانند با مراجعه به این دفاتر و دریافت مشاوره حقوقی از حقوق خود به طور کامل آگاه شوند و با اطمینان بیشتری برای مطالبه آن اقدام کنند. امید است که این نوشتار گامی کوچک در جهت آگاهی‌بخشی و احقاق حقوق بانوان گرامی باشد.
دیدگاهتان را بنویسید