در سپیده دم هزاره سوم در عصری که اطلاعات با سرعتی سرسامآور در پهنه گیتی جریان دارد و نوآوری شریان حیاتی بقا و پیشرفت در هر صنعتی محسوب میشود توجه به حقوق مالکیت فکری (Intellectual Property Rights) به عنوان بستری امن برای شکوفایی خلاقیت و تضمین بازگشت سرمایه اهمیتی دوچندان یافته است. در این میان صنعت تبلیغات به عنوان بازوی توانمند معرفی و ترویج محصولات و خدمات نقشی بیبدیل در توسعه اقتصادی ایفا میکند. تبلیغات فنی به طور خاص با تکیه بر دانش و تخصص مهندسی به معرفی و تبیین ویژگیهای پیچیده محصولات صنعتی میپردازد و از این رو نیازمند سطحی بالاتر از خلاقیت و نوآوری است.
در قلب تپنده ایران زمین آذربایجان شرقی با پیشینهای غنی در صنعت و تجارت به عنوان یکی از قطبهای مهم صنعتی کشور شناخته میشود. وجود کارخانجات بزرگ و کوچک در زمینههای مختلف از جمله ماشینسازی قطعهسازی صنایع غذایی و پتروشیمی این استان را به بستری مناسب برای رشد و توسعه تبلیغات فنی تبدیل کرده است. اما آیا این صنعت در این خطه از کشور از حمایتهای کافی در زمینه حقوق مالکیت فکری برخوردار است؟ آیا خلاقیت و نوآوری در این حوزه به درستی مورد محافظت قرار میگیرد؟
در این میان بررسی وضعیت حقوق مالکیت فکری در صنعت تبلیغات فنی آذربایجان شرقی چالشی مهم و ضروری به نظر میرسد. این بررسی نیازمند درکی عمیق از مفاهیم پایه حقوق مالکیت فکری قوانین و مقررات مربوطه و همچنین شناخت دقیق از ویژگیهای خاص صنعت تبلیغات فنی است. به علاوه باید به بررسی موانع و چالشهای موجود در این زمینه و ارائه راهکارهایی برای تقویت و توسعه آن پرداخت.
وقتی سخن از حقوق مالکیت فکری به میان میآید ناخودآگاه ذهن به سمت مفاهیمی چون حق اختراع علامت تجاری طرح صنعتی و حق مؤلف معطوف میشود. هر یک از این حقوق به نوعی از خلاقیت و نوآوری حمایت میکنند و به صاحب اثر اجازه میدهند تا از منافع اقتصادی ناشی از آن بهرهمند شود. در صنعت تبلیغات فنی این حقوق میتوانند نقش مهمی در حمایت از ایدههای خلاقانه طرحهای نوآورانه و پیامهای تبلیغاتی جذاب ایفا کنند.
فرض کنید یک شرکت تبلیغاتی در تبریز ایدهای نو برای معرفی یک دستگاه صنعتی جدید به بازار ارائه میدهد. این ایده نه تنها شامل یک شعار تبلیغاتی جذاب و یک طرح بصری خلاقانه است بلکه از یک انیمیشن سه بعدی با کیفیت بالا برای نشان دادن نحوه عملکرد دستگاه نیز بهره میبرد. در چنین شرایطی حق مؤلف میتواند از کپیبرداری غیرمجاز از شعار تبلیغاتی طرح بصری و انیمیشن سه بعدی محافظت کند. همچنین اگر شرکت تبلیغاتی یک نام تجاری جدید برای دستگاه ابداع کند میتواند آن را به عنوان علامت تجاری به ثبت برساند و از سوء استفاده دیگران از آن جلوگیری کند.
اما واقعیت این است که در بسیاری از موارد شرکتهای تبلیغاتی در آذربایجان شرقی به طور کامل از حقوق مالکیت فکری خود آگاه نیستند و یا به دلیل هزینههای بالای ثبت و پیگیری حقوق از حمایت قانونی از ایدههای خود صرف نظر میکنند. این امر میتواند منجر به دلسردی و کاهش انگیزه در میان فعالان این صنعت شود و به کاهش کیفیت و نوآوری در تبلیغات فنی منجر گردد.
علاوه بر این نبود یک نظام جامع و کارآمد برای حمایت از حقوق مالکیت فکری در صنعت تبلیغات فنی یکی دیگر از چالشهای مهم در این زمینه است. در حال حاضر قوانین و مقررات مربوط به حقوق مالکیت فکری به طور کلی تدوین شدهاند و به طور خاص به نیازهای صنعت تبلیغات فنی توجهی ندارند. این امر میتواند منجر به ابهام و تفسیرهای متفاوت از قوانین شود و به تضییع حقوق صاحبان اثر منجر گردد.
به عنوان مثال در بسیاری از موارد تشخیص اینکه یک ایده تبلیغاتی یک اثر خلاقانه محسوب میشود یا خیر دشوار است. همچنین تعیین میزان خسارت ناشی از نقض حقوق مالکیت فکری در صنعت تبلیغات فنی به دلیل پیچیدگیهای این صنعت کار آسانی نیست.
برای رفع این چالشها و تقویت لازم است اقداماتی جدی و هماهنگ صورت گیرد. در گام نخست باید آگاهی فعالان این صنعت را در زمینه حقوق مالکیت فکری افزایش داد. این کار میتواند از طریق برگزاری دورههای آموزشی کارگاههای تخصصی و انتشار بروشورها و کتابچههای راهنما انجام شود.
در گام دوم باید فرآیند ثبت و پیگیری حقوق مالکیت فکری را تسهیل و تسریع کرد. این کار میتواند از طریق ایجاد یک سامانه الکترونیکی جامع و کارآمد برای ثبت و پیگیری حقوق کاهش هزینههای ثبت و ارائه مشاورههای حقوقی رایگان به فعالان صنعت تبلیغات فنی انجام شود.
در گام سوم باید قوانین و مقررات مربوط به حقوق مالکیت فکری را بازنگری و به روز کرد. این بازنگری باید با در نظر گرفتن نیازهای خاص صنعت تبلیغات فنی و با هدف ایجاد یک نظام جامع و کارآمد برای حمایت از حقوق صاحبان اثر انجام شود. به عنوان مثال میتوان قوانین خاصی برای حمایت از ایدههای تبلیغاتی طرحهای بصری و پیامهای تبلیغاتی جذاب تدوین کرد.
در گام چهارم باید همکاری بین دستگاههای دولتی نهادهای صنفی و دانشگاهها را در زمینه حقوق مالکیت فکری تقویت کرد. این همکاری میتواند از طریق ایجاد یک کمیته تخصصی برای بررسی مسائل مربوط به حقوق مالکیت فکری در صنعت تبلیغات فنی برگزاری همایشها و کنفرانسهای مشترک و انجام تحقیقات علمی در این زمینه انجام شود.
باید فرهنگ احترام به حقوق مالکیت فکری را در جامعه ترویج کرد. این کار میتواند از طریق آموزش کودکان و نوجوانان در مدارس اطلاعرسانی عمومی از طریق رسانهها و برگزاری کمپینهای تبلیغاتی انجام شود.
با انجام این اقدامات میتوان امیدوار بود که صنعت تبلیغات فنی در آذربایجان شرقی به یکی از پیشروترین صنایع در زمینه نوآوری و خلاقیت تبدیل شود و به توسعه اقتصادی این استان و کشور کمک شایانی کند. این مسیر نیازمند عزمی راسخ برنامهریزی دقیق و همکاری همهجانبه است.
در این میان نباید از نقش مهم رسانهها در ترویج فرهنگ احترام به حقوق مالکیت فکری غافل شد. رسانهها میتوانند با انتشار گزارشها مقالات و برنامههای آموزشی آگاهی عمومی را در این زمینه افزایش دهند و به تشویق فعالان صنعت تبلیغات فنی به حمایت از حقوق خود کمک کنند.
همچنین دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی میتوانند با انجام تحقیقات علمی در زمینه حقوق مالکیت فکری در صنعت تبلیغات فنی به ارائه راهکارهای عملی برای رفع چالشهای موجود کمک کنند. این تحقیقات میتوانند به بررسی تأثیر حقوق مالکیت فکری بر نوآوری و خلاقیت در صنعت تبلیغات فنی شناسایی عوامل موثر بر نقض حقوق مالکیت فکری و ارائه راهکارهایی برای پیشگیری از آن بپردازند.
علاوه بر این نهادهای صنفی مانند انجمنهای تبلیغاتی میتوانند با ارائه خدمات مشاورهای به اعضای خود به آنها در زمینه حمایت از حقوق مالکیت فکری کمک کنند. این خدمات میتواند شامل ارائه مشاورههای حقوقی آموزشهای تخصصی و حمایت از اعضا در دعاوی مربوط به نقض حقوق مالکیت فکری باشد.
باید تاکید کرد که حقوق مالکیت فکری نه تنها یک ابزار قانونی برای حمایت از صاحبان اثر است بلکه یک ابزار اقتصادی برای تشویق نوآوری و خلاقیت است. با حمایت از حقوق مالکیت فکری در صنعت تبلیغات فنی میتوان به ایجاد یک فضای رقابتی سالم و پویا کمک کرد و به توسعه اقتصادی آذربایجان شرقی و کشور شتاب بخشید.
باید به این نکته توجه داشت که صنعت تبلیغات فنی در آذربایجان شرقی با وجود پتانسیلهای فراوان هنوز با چالشهای زیادی روبرو است. یکی از این چالشها کمبود نیروی انسانی متخصص و آموزشدیده در این زمینه است. برای رفع این چالش لازم است دانشگاهها و مراکز آموزشی برنامههای آموزشی متناسب با نیازهای این صنعت را تدوین و اجرا کنند.
چالش دیگر عدم دسترسی آسان به منابع مالی برای شرکتهای تبلیغاتی به ویژه شرکتهای کوچک و متوسط است. برای رفع این چالش لازم است دولت و بانکها تسهیلات مالی ویژهای را برای این شرکتها در نظر بگیرند.
با رفع این چالشها و تقویت حقوق مالکیت فکری میتوان امیدوار بود که صنعت تبلیغات فنی در آذربایجان شرقی به یکی از صنایع پیشرو در کشور تبدیل شود و نقش مهمی در توسعه اقتصادی این استان ایفا کند.
متاسفانه درحال حاضر این صنعت در این استان از خیلی جهات آسیب پذیر است. برای مثال یک طراح گرافیک خلاق یک طرح بینظیر را برای یک شرکت طراحی میکند و بعد از ارائه طرح به شرکت, طرح او توسط خود شرکت یا شرکت دیگری کپی برداری میشود. این مساله باعث دلسردی طراحان گرافیک میشود و این مساله نه تنها در زمینه طراحی گرافیک بلکه در همه جنبه های تبلیغات فنی این استان وجود دارد. برای رفع این مشکل باید قوانین سختگیرانه ای اعمال شود و با متخلفان به شدت برخورد شود.
امیدوارم که این مقاله بتواند گامی کوچک در راستای توسعه صنعت تبلیغات فنی در آذربایجان شرقی باشد.
دیدگاهتان را بنویسید